Συμβουλές για την τηλεόραση.


 

 

Επιπρόσθετα διαβάζουμε από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Εταιρείας Ενημέρωσης Γονέων (www.parents.gr):

Παιδί, Τηλεόραση και Υπολογιστής

Η τηλεόραση, το ιντερνέτ και τα διάφορα άλλα ηλεκτρονικά μέσα, βρίσκονται ήδη στην καθημερινότητα των παιδιών.

Τι είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς

Σύμφωνα με το άρθρο του Spiegel, (Ν.20, 14.5.07)  με τίτλο «Πόσο πολύ μπορούν να αντέξουν τα παιδιά την τηλεόραση/ τον ηλεκτρονικό υπολογιστή;» υπάρχουν πολλά στοιχεία τα οποία επιτάσσουν μια προσεκτική και καλά ζυγισμένη επαφή των παιδιών με αυτά τα μέσα.
Η τηλεόραση και ο υπολογιστής είναι αναμφισβήτητα μία εξαιρετική πηγή γνώσεων και μάθησης.

Κατά πόσο όμως οι γονείς τα χρησιμοποιούν για αυτές τους τις ιδιότητες, με επίβλεψη και περιορισμούς? Ποιοί θα έπρεπε να είναι αυτοί οι περιορισμοί και ποιός ο λόγος για να υπάρχουν περιορισμοί στην χρήση τους?
Το Ομοσπονδιακό Κέντρο για την Ενημέρωση της Υγείας της Γερμανίας (BZGA στην Κολονία)
συνιστά τους εξής χρονικούς περιορισμούς για την παρακολούθηση προγραμμάτων στην τηλεόραση και τον υπολογιστή, ανά ημέρα:

 Δυστυχώς στο εμπόριο αλλά και στο ιντερνέτ κυκλοφορούν παιχνίδια τα οποία δεν διευκρινίζουν πολλές φορές το όριο της ηλικίας των παιδιών στα οποία απευθύνονται.

Αν και το άρθρο της BZGA δεν αποσαφηνίζει τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία τίθενται αυτοί οι χρονικοί περιορισμοί, η πλειοψηφία των μελετών αναδεικνύει τη σημασία του ελέγχου από τη πλευρά των γονέων, όχι μόνο του χρόνου έκθεσης αλλά και της ποιότητας του υλικού, έτσι ώστε να αξιοποιείται ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας αυτών των μέσων:
Στόχος είναι μέσω των νέων μέσων (τηλεόραση και υπολογιστής) να προωθείται η περιέργεια και η ανάγκη για μάθηση, αλλά και οι γονείς να λειτουργήσουν ως "φίλτρο" των πληροφοριών, συζητώντας με τα παιδιά τους και απαντώντας σε οποιαδήποτε απορία τους για τι τι βλέπουν.
Ένα σημαντικό αρνητικό στοιχείο είναι το ότι πολλές φορές χρησιμοποιούνται τα μέσα αυτά από τους γονείς ως "ηλεκτρονική baby-sitter" και όχι ως μια ακόμα ευκαιρία συνάθροισης και συναλλαγής της οικογένειας.
Οι γονείς τα χρησιμοποιούν αρκετά για την απασχόληση του παιδιού τους, ή και έτσι ώστε τα παιδιά τους να αποκτήσουν ευχέρεια στην χρήση του Η/Υ, ακόμα και όταν αυτά είναι κάτω των 3 ετών.
Όμως στην ευαίσθητη αυτή ηλικία, όπου ακόμα η λεπτή και αδρή κινητικότητα εξελίσσεται και η κοινωνικοποίησή του παιδιού βρίσκεται στην πρώτη θέση όσον αφορά τους επιθυμητούς στόχους των διεθνώς αναγνωρισμένων παιδαγωγικών μεθόδων, η χρήση του Η/Υ ή της τηλεόρασης μπορεί να «κλέβει» χρόνο από άλλες πολύ σημαντικές δραστηριότητες – οι οποίες ενδεχομένως και να μην αποτελούν μια τόσο εύκολη λύση όσο ένα παιχνίδι στον υπολογιστή.
Δραστηριότητες όπως:

αλλά και δραστηριότητες που θα εξασκήσουν την φαντασία και την δημιουργικότητά τους, όπως:
 

είναι ανεκτίμητες για την ψυχική υγεία και ανάπτυξη του παιδιού και πέρα απο τις σωματικές ανάγκες που καλείται να καλύψει ο γονέας ανήκουν στα βασικά δικαιώματα του παιδιού και πρέπει να βρίσκονται πρώτες στην καθημερινή λίστα δραστηριοτήτων με τις οποίες ασχολείται ένα παιδί.

Παράδειγμα στην πράξη: o H/Y στον παιδικό σταθμό φέρνει θετικά αποτελέσματα.

Επίσης τα νέα μέσα επιστρατεύονται στην αντιμετώπιση προβλημάτων και δυσκολιών.

Τα νέα μέσα και οι δυσάρεστες παρενέργειες:
Η πραγματικότητα στην καθημερινότητα των παιδιών, Παιχνίδια, Εγκληματικότητα, Συναισθήματα, Συγκέντρωση.

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το 90% των ηλεκτρονικών παιχνιδιών περιέχουν κάποιας μορφής βίαιο περιεχόμενο και δεν διευκρινίζουν πολλές φορές το όριο της ηλικίας στα παιδιά που απευθύνονται.
Έρευνα από το Εγκληματολογικό Ερευνητικό Κέντρο του Niedersachsen, στην Γερμανία δείχνει ότι από τους ανήλικους που προέβησαν σε εγκληματικές πράξεις, το 44% δήλωσαν ότι έπαιζαν πολύ συχνά παιχνίδια με θέματα τον πόλεμο, έναντι του 14% που δήλωσε ότι δεν έπαιζε καθόλου.
Όσο η συχνότητα ενασχόλησης με παιχνίδια πολέμου αυξανόταν, τόσο αυξανόταν και το ποσοστό των ανηλίκων που προέβησαν σε εγκληματικές πράξεις.
Η συχνή έκθεση σε βίαια ερεθίσματα τόσο μέσα από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όσο και μέσα από την τηλεόραση έχει ως συνέπεια την απευαισθητοποίηση στη βία με αποτέλεσμα την έλλειψη αντίδρασης στη πραγματική βία και τη βιαιοπραγία. Το πιο ανησυχητικό αποτέλεσμα αυτού, είναι η μείωση της ικανότητας για ενσυναίσθηση, δηλαδή για νοητική και συναισθηματική ικανότητα για επαφή και κατανόηση της ψυχικής κατάστασης του άλλου, που θεωρείται βασικός μηχανισμός αναστολής της επιθετικότητας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
Με έναν ανάλογο τρόπο επιδρά και η τηλεόραση στην αντίληψη που διαμορφώνουν τα παιδιά σε σχέση με το πραγματικό κόσμο και τη φυσιολογική κοινωνική συμπεριφορά.
Αμφίσημη είναι η επίδραση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και της τηλεόρασης στην ανάπτυξη της φαντασίας και την ικανότητα διάκρισης της από την πραγματικότητα.    

Τα σχέδια παιδιών που βλέπουν καθημερινά μέχρι μία ώρα τηλεόραση, έχουν αρκετή διαφορά με αυτά των παιδιών που βλέπουν καθημερινά τουλάχιστον τρεις ώρες τηλεόραση :

Έρευνα σε σχολείο του Freiburg έδειξε ότι παιδιά 11-15 ετών που βλέπουν αρκετή τηλεόραση, έχουν δυσκολίες στην συγκέντρωση: ο εγκέφαλος συνηθίζει στις πολύ γρήγορες εναλλαγές εικόνων και ήχων και δυσκολεύεται να παρακολουθήσει την ομιλία του καθηγητή, ή ακόμα και συνομιλίες με άλλους μαθητές.
Επίσης τα παιδιά που έβλεπαν πολύ τηλεόραση δεν είχαν καμία αντίδραση σε εικόνες στις οποίες άλλα παιδιά που δεν έβλεπαν τηλεόραση, αισθανόντουσαν μεγάλη συγκίνηση.
Έρευνα στον Καναδά με πάνω από 2.600 παιδιά έδειξε ότι παιδιά 2 ετών έβλεπαν πάνω από 2 ώρες καθημερινά τηλεόραση, ενώ παιδιά 3-4 ετών έβλεπαν 3,6 ώρες την ημέρα τηλεόραση.
Ένα στα  δέκα από τα παιδιά που έβλεπαν 3,6 ώρες τηλεόραση την ημέρα, βίωσε στην ηλικία των 7 ετών διαταραχές ελλειμματικής προσοχής.

Εθισμός ακόμα και από χαρούμενα παιχνίδια για μικρά παιδιά

Δύο ξεχωριστές έρευνες, η μία από το Stanford University στις Η.Π.Α. και η άλλη απο το Tohoku University στην Σιγκαπούρη είχαν το ίδιο αποτέλεσμα: απέδειξαν ότι η ενασχόληση με απλά και χαρούμενα παιχνίδια στον Η/Υ σε μικρές ηλικίες συνηθίζει τα παιδιά στις γρήγορες εναλλαγές/κινήσεις και πολύχρωμα γραφικά - με αποτέλεσμα να εθιστούν πολύ πιό εύκολα και σε αντίστοιχα παιχνίδια όταν μεγαλώσουν (που σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι και παιχνίδια τα οποία περιλαμβάνουν σκηνές έντονης δράσης και βίας).

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αλλάζουν μέρος του εγκεφάλου

Άλλη έρευνα, πάλι στο Tohoku University που είχε αρχικά στόχο να δείξει την δραστηριότητα του εγκεφάλου σε έφηβους την ώρα που παίζουν Nintendo, απέδειξε ότι η ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια εξασκεί και αλλάζει το μέγεθος του μέρους του εγκεφάλου το οποίο ευθύνεται για την όραση και την κίνηση – το ίδιο μέρος που απαιτείται να λειτουργήσει για την κατακράτηση βίαιων ή λανθασμένων κοινωνικά προθέσεων.

Η έρευνα αυτή έδειξε ότι δεν είναι μόνο οι εικόνες βίας του παιχνιδιού που θα προκαλέσουν μια πιο βίαιη γενιά στο μέλλον, αλλά ο ριζικός τρόπος με τον οποίο επιδρά αυτή η δραστηριότητα στον εγκέφαλο.

Υπολογιστής και τα μάτια των παιδιών

Η χρήση του Η/Υ έχει ελαττώσει επιπλέον τις ώρες που τα παιδιά χρησιμοποιούν την ικανότητα τους να βλέπουν μακριά – η καθημερινότητα των παιδιών αποτελείται απο ολοένα και περισσότερες δραστηριότητες οι οποίες απαιτούν όραση σε κοντινές αποστάσεις και όχι πια μακρινές.
Έτσι δεν είναι περίεργο το ότι οι έρευνες δείχνουν ότι το ποσοστό παιδιών με μυωπία έχει αυξηθεί από 12,1% σε 20,4% από το 1995 έως σήμερα (με βάση έρευνα που έγινε στην Taiwan), ενώ με βάση άλλη έρευνα που έγινε στην Σιγκαπούρη, το ποσοστό διπλασιάστηκε από 17% σε 34%.
Επίσης έχει σημειωθεί το Computer Vision Syndrome το οποίο συνδέεται με την πολύωρη χρήση του Η/Υ ακόμα και σε παιδιά.
Τι μπορούν οι γονείς να κάνουν για να αποφύγουν την εμφάνιση του CVS:

Τηλεόραση, Η/Υ και επιδόσεις

Υπάρχουν άραγε και θετικά ευρήματα σε σχέση με τη χρήση Η/Υ και ηλεκτρονικών παιχνιδιών;  Στις θετικές κριτικές αναφέρεται ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια συμβάλλουν στην ανάπτυξη και βελτίωση των γνωστικών δεξιοτήτων και ειδικότερα στη συγκέντρωση, τη παρατηρητικότητα, τον οπτικοκινητικό συντονισμό, την επιδεξιότητα, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και την αύξηση των γενικών γνώσεων.

Προσφέρουν εξοικείωση με τη τεχνολογία και τη χρήση της στη καθημερινή ζωή και βελτιώνουν τις γνωστικές δεξιότητες των μαθητών, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν κάποιες μαθησιακές δυσκολίες - χρησιμοποιούνται μάλιστα και από τους ειδικούς κατά την διάρκεια συνεδριών.
Υπάρχουν περιπτώσεις που όπως τα ίδια τα παιδιά μαρτυρούν, ο Η/Υ τα βοηθά στην εύρεση στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων, στην συνεργασία αλλά και στον προγραμματισμό δραστηριοτήτων μέσα στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού όπως πχ Sims ή ακόμα και Counterstrike.
Ο Λάζλο (15 ετών) όπως αναφέρει στην Angela Gattenburg, δημοσιογράφο του περιοδικού Spiegel, δεν έχει απαραίτητα όρεξη να παίζει όλη την ημέρα Counterstrike, αλλά εκτός από αυτό το παιχνίδι του αρέσει και να πηγαίνει σινεμά, στο Judo ή στο τένις,  πιστεύει ότι μέσα από το Counterstrike αποκτά την ικανότητα στρατηγικής σκέψης αλλά και πιο γρήγορα αντανακλαστικά.
Η Jana, έχει επιδόσεις της τάξεως του 19-20 στο σχολείο, κάνει πατινάζ, τζόκινγκ, παίζει κλαρίνο και κάνει ιππασία. Χρησιμοποιεί τον υπολογιστή για να κάνει έρευνα για το σχολείο, να μιλάει με φίλες της στο εξωτερικό μέσω του προγράμματος skype και προπαντός για να παίζει το αγαπημένο της παιχνίδι το Sims με το οποίο όπως λέει, μαθαίνει έννοιες όπως υπευθυνότητα και οργάνωση.
Χρησιμοποιούν τα παιδιά αυτές τις ικανότητες στην μετέπειτα τους ζωή ή αυτές ισχύουν μόνο στον φανταστικό κυβερνοχώρο? Δεν υπάρχει ακόμα κάποια έρευνα για αυτό.
Υπάρχει όμως, έρευνα στη Νέα Ζηλανδία που έγινε με 1.000 παιδιά στην ηλικία 5 -15 ετών, που είχε καταγράψει πόσες ώρες έβλεπαν τηλεόραση. Τριάντα χρόνια αργότερα, η έρευνα δείχνει τα εξής: το μεγαλύτερο ποσοστό όσων έβλεπαν στην παιδική τους ηλικία περισσότερο από 3 ώρες τηλεόραση καθημερινά, δεν είχε καταφέρει να τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση – σε αντίθεση με το μεγαλύτερο ποσοστό όσων έβλεπαν λίγη τηλεόραση, οι οποίοι κατάφεραν να πάρουν πτυχίο ΑΕΙ. 
Επίσης στην έρευνα από το Εγκληματολογικό Ερευνητικό Κέντρο του Niedersachsen οι σχολικές επιδόσεις παιδιών 10 ετών, που είχαν μέτρια ή μεγάλη ενασχόληση με παιχνίδια πολέμου τα οποία είναι ακατάλληλα για ανηλίκους (κατάλληλα από 18 ετών δηλαδή), ήταν αρκετούς βαθμούς κατώτερες του μέσου όρου, σε αντίθεση με τις σχολικές επιδόσεις παιδιών που δεν είχαν ξαναπαίξει ποτέ τέτοια παιχνίδια, οι οποίες ήταν αρκετούς βαθμούς ανώτερες από την βαθμολογία του μέσου όρου.

Ποιό θα είναι το μέλλον της εκπαίδευσης?

Υπάρχουν γονείς, όπως ο Gerhard Florin μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Αμερικανικής εταιρείας Electronic Arts, που πιστεύουν ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να αλλάξει και να ακολουθήσει τα γρήγορα βήματα των υπολογιστών – με την χρήση των οποίων τα παιδιά δεν έχουν ποτέ πρόβλημα συγκέντρωσης για ώρες – σε σύγκριση με την παραδοσιακή διδακτική ώρα κατά την διάρκεια της οποίας δεν αντέχουν να συγκεντρωθούν.
Τα παιδιά του έμαθαν να διαβάζουν με το παιχνίδι Pokemon στο οποίο υπάρχουν πολλές λέξεις και τώρα πλέον κανονίζουν μόνα τους μετά το καθημερινό διάβασμα και τις εξωσχολικές τους δραστηριότητες την ώρα του παιχνιδιού, στο ειδικό δωμάτιο με τους υπολογιστές.
Όμως παρόλο που είναι υπέρμαχος της ενασχόλησης των παιδιών με τον υπολογιστή, η τηλεόραση είναι για εκείνον ένα μέσο το οποίο τα παιδιά του (που τώρα είναι 12 ετών) δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν ελεύθερα.
Πιστεύει ότι όπως οι γονείς διαλέγουν τα βιβλία που δίνουν στα παιδιά τους να διαβάσουν έτσι θα έπρεπε να διαλέγουν και τα παιχνίδια που τους επιτρέπουν να παίζουν στον υπολογιστή ή να βλέπουν στην τηλεόραση.

Συμπέρασμα?

Είναι αποδεδειγμένο ότι η τηλεόραση καθώς και ο Η/Υ, έχουν αρκετές επιπτώσεις στην διαμόρφωση του χαρακτήρα αλλά και των ικανοτήτων των παιδιών, σε προσχολική και σχολική ηλικία.
Κοινωνικοί λόγοι αλλά και πρακτικοί (χρήση του Η/Υ για έρευνα σε σχολικές εργασίες, εύκολη λύση απασχόλησης των παιδιών για τους γονείς) έχουν τοποθετήσει τον Η/Υ και την τηλεόραση στην οικογενειακή καθημερινότητα.
Αυτή η πραγματικότητα κάνει επιτακτική την ελεγχόμενη και επιλεκτική γνωριμία των παιδιών με τα μέσα αυτά, με στόχο να αποφευχθεί μια αλόγιστη χρήση της τηλεόρασης ή του Η/Υ σαν μέσο πολύωρης απασχόλησης των παιδιών.
Οι γονείς καλούνται λοιπόν όχι να απαγορέψουν και να αποκλείσουν με δραστικά μέτρα και τιμωρίες, αλλά αντιθέτως να συνεργαστούν και να πάρουν μέρος στην ενασχόληση των παιδιών τους με τα νέα μέσα, εκμεταλλευόμενοι αυτή την ευκαιρία για μάθηση και ψυχαγωγία για όλη την οικογένεια – φυσικά πάντα λαμβάνοντας υπόψη κριτήρια που ισχύουν για την ηλικία του παιδιού τους σε θέματα χρονικά και θεματικά.

Συμβουλές για γονείς:

Μ.Στυλιανάκη (από το www.parents.gr)